Parę słów o sufizmie
Sufizm uniwersalny – praktyka medytacyjna nie tylko muzłmańska
W jednym z ostatnich wywiadów udzielonych przed swoją śmiercią, jeden z największych współczesnych mistrzów sufickich, dr Javad Nurbakhsh podkreślał, że gdy praktyka medytacyjna jest już zdefiniowana słowami to przestaje być sufizmem. Praktyka suficka odrzuca dogmatyzm, szufladkowanie i schematyczność, nie ceni sie w tej ścieżce kształtowania określonego poglądu na rzeczy. Proponuje się w zamian indywidualny zestaw praktyk, przydzielany uczniowi (muridowi) przez jego nauczyciela (murszida). Głównym motywem jest porzucanie własnych uwarunkowań, które przywiązują nas do cierpienia. Z tego powodu niektórzy autorzy klasyfikują sufizm jako specyficzną odmianę szeroko pojętej jogi, obok jogi klasycznej, buddyzmu, itp.
Sufi tak naprawdę nigdy nie nazywali swojej praktyki sufizmem. Używali natomiast terminu “sufi” dla osoby zrealizowanej w praktyce medytacyjnej, a “murid” dla praktykującego. Swoją praktykę określali natomiast mianem tasawwuf, czyli stawanie sie sufim, stawanie się osobą zrealizowaną, oświeconą. Sufizmem praktyka ta została nazwana przez osoby z zewnątrz.
Generalnie sufizm jako praktykę podzielić można na dwa, sprzeczne ze sobą nurty.
Jednym z nich jest sufizm na gruncie religii muzłmańskiej. Podążający tym nurtem to często teologowie islamscy lub specjaliści prawa wyznaniowego. Jako początek sufizmu datują działalność proroka Mahometa (VI-VII w. n.e.) i jak widać nurt porzucania dogmatyzmu nie jest tu specjalnie istotny.
Drugim natomiast jest nurt mistyczny (jogiczny, medytacyjny), który wykształcił się na Bliskim Wschodzie, a poźniej rozprzestrzenił się na Europę, Afrykę i Azję. Przedstawiciele tego nurtu upratrują początek sufizmu w czasach starotestametnowego proroka Abrahama, czyli około 3 tysiące lat przed naszą erą. Ten nurt nie był nurtem teologów dogmatycznych, ale mistyków i derwiszów. Inayat Khan (filar sufizmu uniwersalnego), odnosząc się do tego nurtu, nazywał go właśnie “sufizmem uniwersalnym“. Słynni sufi tej ścieżki niejednokrotnie byli oskarżani o niewierność islamowi, niektórzy zostali nawet zgładzeni.
Zachód
Zakon Sufi na Zachodzie został powołany dla rozpowszechnienia starożytnej mądrości i duchowej wiedzy wszystkich Mistrzów, Świętych oraz Proroków. Tradycja Sufich przekazuje uniwersalistyczną Mądrość wszystkich wiar, które zawsze wskazywały ludzkości jeden i ten sam cel. Dla Sufich co do Celu istnieje tylko jedna religia – Bóg – Prawda, Miłość i Harmonia. Sufizm wedle przekazu Hazrat Inayat Khan nazywany jest Jednością Wszystkich Religii. Sufizm to wedle Hazrata Inayata Khana esencja Miłości, Harmonii i Piękna. Sufizm muzułmański to generalnie ta część świata islamu, która jest nastawiona pokojowo, dobrotliwie i myśli o poszukiwaniu osobistej drogi do świętości oraz rozwoju duchowego.
Universal Worship – religijność bez dogmatów
Najbardziej kontrowersyjną dla ortodoksyjnego i fundamentalistycznego świata islamu jest w Zachodnim Zakonie Sufi aktywność znana jako ekumeniczne Powszechne Nabożeństwo (The Universal Worship), która prowadzi interreligijne studia nad zagadnieniami wspólnymi, podobnymi i identycznymi w wielkich religiach ludzkości. Powszechne Nabożeństwo jest jednocześnie szkołą ekumenii i współistnienia wszystkich religii, ponad podziałami i dzielącymi ludzi różnicami. Nie wszystkim się takie podejście jednak podoba, ale też i sufizm nie jest dla wszystkich, a jedynie dla bardziej otwartych i trzeźwo myślących spośród wyznawców różnych religii, w tym islamu. Sufizm nigdy nie był związany z grupkami bojówkarzy muzułmańskich chociaż zdarzali się bojówkarze, którzy próbowali zakamuflować się za szyldem sufizmu lub zwalić swoją rozbójniczą działalność na jakąś lokalną suficką wspólnotę.
W rzeczywistości część nauk i praktyk sufickich jest starsza niż islam, nawet samo czczenie Allah jako Boga Jedynego, Najwyższego, Absolutu, jest dużo starsze, a koncept pochodzi z semickich kultur religijnych Bliskiego Wschodu, gdzie monoteizm i kulty aniołów oraz bóstw współistniały obok siebie przez tysiąclecia. Anioły znane z Koranu, takie jak Gabriel (Jibrail) czy Michael (Michał, Mikhail) są dobrze znane w całej Bliskowschodniej tradycji, także z Biblii, czyli z chrześcijaństwa i judaizmu. Anioł Gabriel (arab. Jibrail), to ten sam objawiciel, który przynosił od Boga (arab. Allah) objawienie Koranu, a wcześniej Ewangelii, Apokalipsy czy Pism Starego Testamentu, w tym żydowskiej Tory. Jeden anioł Posłaniec łączy zatem trzy wielkie tradycje religijne.
Ortodoksyjni muzułmanie, podobnie zresztą jak chrześcijanie czy wyznawcy judaizmu powinni zawsze pamiętać, że chociaż Koran jest pismem objawionym, to jednak islam powstał jako Wielka Reformacja religijna na bazie koncepcji chrześcijańskich i judaistycznych, zatem wszelkie odnoszenie się i porównywanie koncepcji religijnych pomiędzy tymi religiami, a także pozostałymi z obszaru Bliskiego Wschodu zawsze jest uprawnione, a nawet konieczne dla zrozumienia myśli i koncepcji mistycznych.
Koran jako pismo święte islamu wspomina kilkunastu Proroków, w tym Jezusa, Mojżesza, Salomona, Eliasza czy Abrahama, zatem studiowanie ich nauk, myśli filozoficznej oraz konceptów duchowych jest jak najbardziej wskazane dla zrozumienia idei przekazanych przez Proroka Muhammada w Koranie. Wiedzą o tym muzułmańscy teologowie, ale nie zawsze rozumieją te sprawy polscy czy europejscy neofici, świeżo nawróceni na islam, a nie mający jeszcze pojęcia na co się nawrócili – jednak z powodu niewiedzy krytykujący wszystko, co kojarzy się z sufizmem, bo coś gdzieś słyszeli, ale nie wiedzą jeszcze zasadniczo o czym mówią w ignorancki i głupi sposób.
Rytuał
Z mistycznego punktu widzenia nie ma różnic w przekazie mistyków różnych tradycji religijnych. To znaczy różnice jako takie są, ale na gruncie form przekazu, czy uwarunkowań kulturowych. Inayat Khan w książce “Jedność ideałów religijnych” pisze:
Często mylimy jedność z ujednoliceniem. W rzeczywistości to duch jedności kreuje ujednolicenie dla samego tylko piękna i ochrony, jakie daje. Przez wszystkie wieki jedność i ujednolicenie istniały równolegle: jedność, jako wewnętrzna natura każdej duszy i jedyny cel jej życia, i ujednolicenie, pomagające w realizacji tego celu. Jedność jest celem, a ujednolicenie jest środkiem do osiągnięcia tego celu, ale często środek przysłania nam cel. Przez wieki rozmaite religie dane ludzkości w celu jej duchowego rozwoju, którego wyłączną ideą była jedność, stopniowo stawały się pewnego rodzaju społecznością. Wielu ludzi, którzy przynależą do jakiegoś Kościoła, akceptuje jego dogmaty, przyjmuje jakąś nazwę dla swej religii i uważe wszystkie inne dzieci Boga za kogoś odmiennego; a czyniąc tak, tracą prawdziwe ziarno mądrości, dla rozwoju której dano nam religię. Ta pomyłka istniała od początku, a ludzkość, zamiast zrozumieć prawdziwy sens ducha, utraciła rzeczywistość poprzez poszukiwanie fałszywych celów.
Wiele osób choć nie czuje identyfikacji z żadnym konkretnym kościołem, odczuwa potrzebę uczestniczenia w pewnego rodzaju rytuałach religijnych, ale o uniwersalnym zabarwieniu. Dlatego Khan za namową swoich uczniów powołał w 1921 roku do życia cztery uniwersalistyczne rytuały religijne. Najważniejszy i najbardziej podniosły z nich to ceremonia jedności rytuałów religinych.
Ceremonia jedności rytuałów religijnych. jest sformalizowanym rytuałem, w którym dba się o wytworzenie podniosłej atmosfery. Na dużym stole, który pełni rolę swojego rodzaju ołtarza poukładane są objawione księgi wielkich religii: hinduizmu, buddyzmu, zoroatryzmu, judaizmu, chrześcijaństwa i islamu, często też innych tradycji religijnych. Przy tekstach zapalane są świece, z których każda symbolizuje poszczególną religię i wartości stojące za nią:
- hinduizm to mądrość
- buddyzm – współczucie
- zaratusztrianizm – czystość
- judaizm – prawo
- chrześcijaństwo – poświęcenie
- islam – jedność.
Oprócz tego na ołtarzu znajduje się siódma świeca symbolizująca wszystkich poszukiwaczy prawdy. Na ołtarzu znajdują się również dodatki, mające na celu wzmocnić uroczystą i podniosłą atmosferę, są to między innymi: świeże kwiaty, kadzidła, obrus z wyhaftowanym znakiem sufich.
Ceremonię prowadzi zazwyczaj trzech prowadzących, nazywanych szerag (niosący/niosąca światło). Szeragowie nie są żadną zorganizowaną formą zawodowego, zhierarchizowanego duchowieństwa – swoją służbę pełnią jedynie podczas ceremonii, prowadzą poza nią normalne życie zawodowe i rodzinne. Szaragiem może zostać po odpowiednim przygotowaniu każda kobieta czy mężczyzna, jeśli podziela przekonanie o jedności ideałów religijnych. Każda ceremonia ma określony temat wiodący, np. światło wiedzy, miłość, współczucie, itp..
Pamiętajcie o naszym NEWSLETTERZE – aby być na bieżąco ze wszystkim podobnymi artykułami
Pierwszy z prowadzących ceremonię odpowiedzialny jest za wprowadzenie odpowiedniego nastroju wśród uczestników i zapalenie świec. Drugi szerag czyta w trakcie ceremonii fragmenty objawionych tekstów na temat, który został przyjęty jako wiodący w tej konkretnej ceremonii. Trzeci prowadzący w krótkiej mowie podsumowuje wątki poruszane w przeczytanych fragmentach. W odpowiednich momentach poświęca się także chwilę czasu na ciszę, by rytuał stał się okazją do medytacji nad treściami, które się pojawiają. W trakcie ceremonii powtarzane są także modlitwy Saum, Salat i Khatum.
Uniwersal Worship nie jest może tak istotną gałęzią praktyki jak szkoła ezoteryczna w sufizmie, ale w wielu centrach sufich w Europie Zachodniej ceremonia jedności ideałów religijnych przyciąga dużo więcej osób niż wspólne medytacje czy wykłady w ramach szkoły ezoterycznej.
Oto cytat jedego z uczestników doskonale podsumowujący temat Uniwersal Worship:
Potrzebuję rytuałów, formy wspólnej medytacji nad słowami, które niosą z sobą szczególne znaczenie. Słowa, które padają podczas ceremonii jedności ideałów religijnych trafiają głęboko i rezonują we mnie jeszcze długo potem. Udział w ceremonii budzi we mnie szacunek dla różnorodności religijnej i radość z tego, że wszystkie religie mają tyle wspólnego – że na jakimś mistycznym poziomie wszystkie mówią o tym samym.
Źródła:
- http://www.himavanti.org/
- M. Wielobób “Medytacja w życiu codziennym”
- www.sufizm.fora.pl
Podzielcie się tym artykułem proszę – klikając odpowiednie ikony poniżej !
